س رس (به انگلیسی: Ceres) نخستین سیاره کوتولهکشف‌شده و بزرگ‌ترین سیارک در کمربند سیارکی و سامانه خورشیدی است و در ۱ ژانویه ۱۸۰۱ توسط جوزپه پیاتسیکشف‌شد. این ایده که سیاره‌ای کشف‌نشده می‌تواند میانمریخ و مشتری وجود داشته باشد، توسط یوهان الرت بده در سال ۱۷۷۲ پیشنهاد شد. جوزپه پیاتسی که در آکادمیپالرمو، سیسیل بود، طی نامهای به دو همکارش نوشت که سرس را کشف کرده‌است.
پیاتسی نام ایتالیایی سرر فرناندو را برای کشف جدید خود برگزید. اما بعدها این نام به اساطیر سرس (الههٔ رومی کشاورزی) تغییر یافت. در زبان انگلیسی، سرس با نامسیارک ۱۱۰۸ خوانده می‌شود.
سرس در ابتدای کشف ستارهٔ دنباله‌دار خوانده می‌شد؛ اما پس از مدتی مشخص شد که یک سیاره‌است. با اظهارویلیام هرشل در سال ۱۸۰۲، سرس در ردهٔ سیارک‌ها طبقه‌بندی شد. در سال ۲۰۰۶، بحثی پیرامون پلوتوانجام‌گرفت و طی آن، سرس به همراه پلوتو در گروه سیارات کوتوله طبقه‌بندی شدند. این طبقه دارای سه عضو دیگر با نامهای هائومیا، ماکی‌ماکی، و اریس است.
سرس یک‌سوم جرم کمربند سیارکی را تشکیل می‌دهد؛ با این حال، ۴٪ از جرم ماه را دارا می‌باشد و سطحش تقریباً برابر مساحت هند و یا آرژانتین است. هستهٔ سرس از سنگو گوشته آن از یخ تشکیل شده‌است. این سیارهٔ دارای ۲۰۰ میلیون کیلومتر مکعب آب است که از مقدار آب شیرین زمین بیشتر است. با وجود این مقدار آب، پیش‌بینی می‌شود که در این کره زندگی وجود دارد. ترکیب سطح این کره به طور کلی مشابه سیارک‌های نوع سی است و دارای آهن، خاک غنی رس، مواد معدنی کربناتی، دولومیت، و سیدریت است.
سرس هر ۴٫۶ سال یک‌بار به دور خورشید می‌چرخد و مدار عجیبی دارد. این کرهٔ احتمالاً بازماندهٔ جنین‌های سیاره‌ای است که در ۴٫۵۷ میلیارد سال پیش در کمربند سیارکی شکل‌گرفت. فضاپیمای داون از ۱۵ ژوئیه۲۰۱۱ تا ۵ سپتامبر ۲۰۱۲ در مدار وستا قرار گرفت و در راه سرس است تا نخستین فضاپیمایی باشد که یک سیارهٔ کوتوله را از محدودهٔ نزدیک بررسی می‌کند.
محتویات [نهفتن] ۱ کشف۲ نام۳ موقعیت۴ ویژگی‌های فیزیکی۴.۱ ساختار داخلی۴.۲ سطح۴.۳ هواکره۵ زندگی فرازمینی۶ مدار۶.۱ گذر از کنار خورشید۷ منشأ و تکامل۸ مشاهدات۹ مأموریت‌های فضایی۱۰ پانویس۱۱ پیوند به بیرون
کشف[ویرایش]
این ایده که سیارهٔ کشف‌نشده‌ای می‌تواند میان مریخ و مشتری وجود داشته باشد، توسط یوهان الرت بده در سال ۱۷۷۲ پیشنهاد شد.[۱] پیش از این، در سال ۱۵۹۶، یوهان کپلر متوجه فاصلهٔ زیاد میان مریخ و مشتری شده‌بود. مشاهدات بده در قانون بده نوشته شد و برای نخستین بار، توسط قانون یوهان دانیل در سال ۱۷۶۶ بی‌اعتبار شمرده‌شد. دانیل اظهار داشت که سامانه خورشیدی مجموعه‌ای منظم است و شکاف بزرگی میان مریخ و مشتری وجود دارد.[۱][۲] هم‌چنین ممکن است سیاره‌ای با ۲٫۸ واحد نجومیفاصله از خورشید وجود داشته باشد.[۲] ویلیام هرشل در سال ۱۷۸۱ موفق به کشف اورانوس شد.[۱] فاصله پیش‌بینی اورانوس فراتر از زحل بود. در سال ۱۸۰۰، بده ۲۴ ستاره‌شناس باتجربه را درخواست کرد و آن‌ها شروع به جستجوی این سیاره کردند.[۱][۲] این گروه توسط فرانس ژاور فون زاک و با ویراستاری کورسپوندنز موناتیک رهبری می‌شد. آن‌ها موفق به کشف سرس نشدند، اما چندین سیارک بزرگ را شناسایی و کشف کردند.[۲]کتاب جوزپه پیاتسی، با عنوان کشف سیارهٔ جدید سرس
یکی از ستاره‌شناسان پژوهشگر جوزپه پیاتسی در آکادمیپالرمو، سیسیل بود. پیاتسی پیش از پیوستن به این گروه، سرس را در ۱ ژانویه ۱۸۰۱ کشف کرد.[۳] آقای لا کالی اظهار داشت که این جرم آسمانی یک ستاره است، ولی در نهایت مشخص شد که این کره یک سیاره‌است.[۱] سرس مانند یک جسم ستاره‌مانند حرکت می‌کرد و پیاتسی نیز در ابتدا سرس را یک ستارهٔ دنباله‌دار فرض کرد.[۴] پیاتسی در مجموع ۲۴ بار سرس را مشاهده کرد و بیماری‌اش در ۱۱ فوریه ۱۸۰۱ قطع شد. سرانجام در ۲۴ ژانویه ۱۸۰۱، با نوشتن نامهای به دو ستاره‌شناس همکارش، هم‌وطنش بارنابا اوریانی در میلان و یوهان الرت بده در برلین اعلام کرد که سرس را کشف کرده‌است.[۵] پیاتسی در نامه از سرس به عنوان یک دنباله‌دار یاد کرده‌بود.[۱] در ماه آوریل، پیاتسی تمام مشاهدات خود را به اوریانی، بده، و جروم لالانده در پاریس ارسال کرد.[۴]
در این زمان، موقعیت ظاهری سرس (عمدتاً به دلیل حرکت مداری زمین) تغییر کرد و بیش از حد به نور خورشید حساس شد و ستاره‌شناسان دیگر، مشاهدات پیاتسی را تایید کردند. پس از پایان سال، سرس چندین بار دیده شد، اما در یک مدت طولانی پیش‌بینی جای دقیق آن دشوار بود. برای بازیابی این سیاره، انسانی ۲۴ ساله به نام کارل فریدریش گاوس، روش کارآمد تعیین مدار را توسعه‌داد.[۴] در عرض چند هفته، گاوس راه سرس را پیش‌بینی کرد و نتایج خود را به ژاک فون ارسال کرد. در تاریخ ۳۱ دسامبر ۱۸۰۱، ژاک فون و هاینریش البرس سرس را پیدا کردند.[۴]
ناظران اولیه تنها قادر به محاسبهٔ مراتب بزرگی سرس بودند. در سال ۱۸۰۲، هرشل اندازهٔ این سیاره را ۲۶۰ کیلومتر درنظر گرفت؛ در حالی که، در سال ۱۸۱۱، یوهان هیرونیموس کروتر اندازهٔ آن را ۲٬۶۱۳ کیلومتر درنظر گرفت.[۶][۷]نام[ویرایش]
پیاتسی در اصل نام سرر فردیناند را برای کشف جدید خود برگزید. سرر از زبان ایتالیایی و فردیناند، از نام شاه فردیناند سوم برگرفته شد.[۱][۴] اما بعدها نام این سیاره به سرس تغییر یافت. این نام از اساطیر سرس(الههٔ رومی کشاورزی) برگرفته شده‌بود. دیگر نام فردیناند کاهش یافته‌است و در بیشتر دنیا این سیاره را با نام سرس یاد می‌کنند. این سیاره مدت کوتاهی در آلمان، هرا نامیده می‌شد.[۸] در یونان، این سیاره را با نامدیمیتیر (Δήμητρα) یاد می‌کردند.[۹] در زبان انگلیسی، سرس را با نام سیارک ۱۱۰۸ می‌شناسند.[۱۰]شکل وصفی این نام سرریان است. در زبان لاتین، به آن حرف اضافه می‌کنند و سرریس می‌نامند.[۱۱] نماد نجومی قدیمی این سیاره ⚳ داس بوده‌است.[۱۲] این نماد، مشابه نماد ناهید ♀ است اما ناهید یک شکاف در دایرهٔ بالایی خود دارد که سرس ندارد.[۴][۱۳] در سال ۱۸۰۳، به دلیل کشف عنصر سریم، نام سیاره به سریم تغییر یافت.[۱۴] در همان سال، به دلیل کشف عنصری دیگر در این سیاره، نام او به افتخار کاشف آن عنصر پالادیم گذاشته شد.[۱۵]موقعیت[ویرایش]سرس (پایین سمت چپ)، ماه و زمینبا مقیاس‌های واقعی
طبقه‌بندی سرس بیش از یک‌بار تغییر یافته‌است و این موضوع برخی اختلافات در پی داشته‌است. یوهان الرت بده، سرس را سیاره‌ای گم‌شده میان مریخ و مشتری با فاصلهٔ ۴۱۹ میلیون کیلومتر (۲٫۸ واحد نجومی از خورشید خواند.[۱] این کره به همراه پالاس، جونو، و وستا، حدود نیم‌قرن به عنوان سیاره شناخته می‌شدند.[۱][۴][۱۶]
سرس برای نخستین بار میان کراتی مشابه خودش پیدا شد.[۱]در سال ۱۸۰۲، آقای ویلیام هرشل اظهار داشت که سرس یکسیارک مشابه ستاره‌است[۱۶] و به سختی قابل‌مشاهده‌است؛ حتی با تلسکوپ‌ها بسیار خوب نیز به سختی دیده می‌شود.[۱۷] سرانجام سرس به عنوان بزرگ‌ترین سیارک کشف‌شده انتخاب گردید.[۱۶]
با توجه به بحث سال ۲۰۰۶ پیرامون پلوتو و تعریف جدیدی که از سیاره شد، سرس به همراه پلوتو در ردهٔسیارات کوتوله طبقه‌بندی شد.[۱۸][۱۹] تعریفی که در اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی از سیاره شد، این بود که سیاره یک جسم آسمانی دارای جرم و گرانش کافی و تقریباً کروی‌شکل است و پیرامون یک سیاره یا ماهنمی‌چرخد، بلکه پیرامون یک ستاره می‌چرخد.[۲۰] این تعریف سبب شد تا سرس به عنوان پنجمین سیارهٔسامانه خورشیدی طبقه‌بندی شود.[۲۱] در یک تعریف جایگزین دیگر در ۲۴ اوت ۲۰۱۲، گفته شد که پیرامون یک سیاره نباید اجرام زیادی داشته‌باشد و سیاره باید دارای فضای کافی برای گردش پیرامون ستاره باشد. با این تعریف، سرس یک سیاره نیست چون در مدار آن سیارک‌های بی‌شماری در کمربند سیارکی قرار دارند و سرس را محاصره کرده‌اند. این کره تقریباً یک‌سوم کل جرم کمربند سیارکی را تشکیل می‌دهد. در حال حاضر سرس به عنوان یک سیارهٔ کوتوله طبقه‌بندی شده‌است.
اگر سرس یک سیارهٔ کوتوله باشد، نمی‌تواند یک سیارک باشد؛ در حالی که، در هر دو رده قرار دارد. به عنوان مثال، وب‌گاه اسپیس. کام اعلام کرد که پالاس بزرگ‌ترین سیارک است و سرس یک سیارهٔ کوتوله‌است. دانشگاه ارسال پرسش و پاسخ ایالات متحده گفت: «سرس بزرگ‌ترین سیارک است و هنوز یکی از سیارات محسوب می‌شود.»[۲۲] ممکن است این سیاره به شکل دوگانه طراحی شده‌باشد.[۲۳] در سال ۲۰۰۶، آی‌ای‌یو گفت: «سرس یک سیارهٔ کوتوله‌است و نمی‌توان آن را در سیارک‌ها طبقه‌بندی کرد. در واقع واژهٔ سیارک برای سرس مناسب نیست و باید از اصطلاح ریزسیاره بهره گرفت.»[۲۴] دیگر سیارات کوتولهاریس، پلوتو، هائومیا، و ماکی‌ماکی هستند.[۲۵]ویژگی‌های فیزیکی[ویرایش]اندازه ۱۰ جسم بزرگ کشف‌شدهٔکمربند سیارکی در مقابل ماه. سرس در سمت چپ شماره ۱ است.تلسکوپ فضایی هابل تصاویری از سرس در سال ۲۰۰۳، ۲۰۰۴ با وضوح حدود ۳۰ کیلومتری گرفته‌است. ماهیت نقطه روشن نامشخص است.[۲۶]
سرس بزرگ‌ترینجسم کمربند سیارکی است و میان مریخ و مشتری قرار دارد.[۲۷] جمعی از تجزیه‌کنندگان و تحلیل‌گران سرس از نفوذ آن بر روی سیارک‌های کوچک‌تر پژوهش می‌کنند. نتایج به‌دست آمده از این پژوهش میان پژوهش‌گران متفاوت بوده‌است.[۲۸] دقیق‌ترین مقدار جرم به طور متوسط از سه مقدار ۹٫۴×۱۰۲۰ کیلوگرم در سال ۲۰۰۸بوده‌است.[۲۹][۲۸] جرم سرس حدود یک‌سوم جرم کل کمربند سیارکی تخمین زده می‌شود.[۳۰] سرس به نوبهٔ خود ۴٪ از جرم ماه را دارا می‌باشد و سطحش تقریباً برابر با مساحت هند یا آرژانتین است.[۳۱] جمعی می‌گویند که سرس کاملاً کروی و در تعادل هیدرواستاتیکاست.[۳۲] در مقابل، دیگر سیارک‌های بزرگ از جمله پالاس،[۳۳] جونو،[۳۴] و به ویژه سیارک ۱۰[۳۵] تا حدودی نامنظم هستند.ساختار داخلی[ویرایش]
هستهٔ سرس از سنگ و گوشته آن از یخ است.[۳۲] ۱۰۰ کیلومتر ضخامت این گوشته‌است و ۲۸٪-۲۳٪ ازحجم سرس را تشکیل می‌دهد.[۳۶] سرس دارای ۲۰۰ میلیون کیلومتر مکعب آب است که از مقدار آب شیرین بر روی زمین بیشتر است.[۳۷] این مشاهدات در سال ۲۰۰۲ توسط تلسکوپ کک انجام‌گرفت و مدل‌سازی تکاملی شد.[۲۹][۳۸] هم‌چنین، برخی از ویژگی‌های سطح و تاریخچهٔ آن (مانند فاصله از خورشید، که تضعیف تابش خورشیدی به اندازهٔ کافی اجازه می‌دهد که برخی از اجزای نسبتاً با نقطه انجماد پایین در طول شکل‌گیری در آن گنجانیده‌شود)، نقطه‌ای برای حضور مواد فرار در درون سرس است.[۲۹]
حضور یک لایه سنگ در بالای یخ گرانشی ناپایدار است. اگر هر یک از رسوبات سنگ در یخ غرق شوند، رسوبات نمک تشکیل می‌شود؛ بنابراین، سرس پوستهٔ یخ‌های بزرگی را شامل نمی‌شود؛ اما به جای آن، ازچگالی کم سیارکی با یکی از اجزای آبی تشکیل شده‌است. فروپاشی ایزوتوپ‌های رادیواکتیو ممکن است به اندازهٔکافی تمایز نداشته‌باشد.[۳۹]سطح[ویرایش]
ترکیب سطح سرس به طور کلی مشابه سیارک نوع سی است.[۲۷] البته سرس برخی از تفاوت‌ها با این نوع سیارک‌ها دارد. این‌گونه سیارک‌ها دارای طیف فروسرخ و مواد هیدراته و میزان چشم‌گیری آب در داخل خود است. سایر ترکیبات سطح سرس شامل آهن، خاک غنی رس، مواد معدنی کربناتی، دولومیت، وسیدریت است که مواد معدنی رایج در سنگ‌های آسمانی کربنی است.[۲۷] ویژگی‌های طیفی، کربنات‌ها، و خاک رس معمولاً در سیارک‌های نوع سی وجود ندارند.[۲۷] گاهی اوقات، سرس به عنوان یک سیارک نوع جی طبقه‌بندی شده‌است.[۴۰]
سطح سرس نسبتاً گرم است. در حداکثر دمای خورشید، در ۵ مه ۱۹۹۱، دمای سرس به °۳۸- سانتی‌گرادرسید.[۴۱]نمودار نشان‌دهندهٔ ساختار داخلی سرس
فقط تعداد کمی از ویژگی‌های سطحی سرس بدون ابهام تشخیص داده شده‌اند. در سال ۱۹۹۵، تلسکوپ فضایی هابل با استفاده از اشعهٔ فرابنفش عکس‌هایی از سرس گرفت که یک نقطهٔ تاریک در سطح آن پیدا کرد. این نقطه به افتخار نام کاشف سرس، پیاتسی گذاشته‌شد.[۴۰] این نقطه تصور می‌شد که یکدهانه است. پس از آن، تلسکوپ کک با استفاده از اپتیک سازگار تصاویری با اشعهٔ فروسرخ با وضوح بالاتر گرفت[۲۹][۴۲] که نشان‌داد سرس دارای چندین بخش تاریک و روشن است که دلیل آن هم حرکت و چرخش آن است.[۲۹][۴۲] تصاویری کهتلسکوپ فضایی هابل در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ گرفت، نشان داد که سرس ۱۱ ویژگی سطحی دارد که در حال حاضر درطبیعت ناشناخته‌است.[۴۳][۴۴] پیاتسی در گذشته مشاهدات زیادی از سرس به‌دست آورده‌است.[۴۳]
این مشاهدات در گذشته مشخص کرد که قطب شمال سرس ۱۹ ساعت و ۲۴ دقیقه (°۲۹۱) نسبت به بعد ستاره‌شناسی فاصله دارد و °۵۹ نسبت به صورت فلکی اژدها تمایل دارد. این به این معنی است که انحراف محوری سرس بسیار کم در حدود °۳ است.[۳۲][۴۳]هواکره[ویرایش]
هواکرهٔ سرس ممکن است ضعیف باشد چون سطح آن را یخبندان پوشانده‌است.[۴۵] این یخبندان در فاصلهٔ کم‌تر از ۵ واحد نجومی از خورشید ناپایدار می‌شود.[۴۶] پس انتظار می‌رود هنگامی که سرس به طور مستقیم در معرض تابش خورشیدی قرار می‌گیرد، تصعید انجام‌گیرد. یخ‌آب موجود در درون سرس می‌توانند به سطح این سیاره بیایند، اما در مدت بسیار کوتاهی فرار خواهند کرد. به عنوان یک نتیجه، تشخیص تبخیر آب سرس دشوار است. فرار آب از مناطق قطبی این سیاره در اوایل سال ۱۹۹۰ دیده‌شد؛ اما به روشنی تشخیص داده‌نشد. این امکان وجود دارد که آب از اطراف دهانه‌ها و یا ترک لایه‌های زیر سطح فرار کند.[۲۹]اشعهٔ فرابنفش فضاپیمای آی‌یوای، مقادیری آماری یون هیدروکسید در قطب‌شمال شناسایی کرد که یک محصول تفکیک بخار آبتوسط اشعهٔ فرابنفش خورشید است.[۴۵]زندگی فرازمینی[ویرایش]
در حالی که مریخ و ماه اروپا پتانسیل زندگی فرازمینی را دارند و فعالانه در این‌باره بحث می‌شود، با وجود یخ‌آب در سرس، حدس و گمان می‌رود که ممکن است در این سیاره زندگی وجود داشته‌باشد.[۴۷] این شواهد از فرضیهٔ پرتابی که از سرس به زمین می‌آید، ریشه‌گرفت.[۴۸]مدار[ویرایش]مدار سرس
مدار سرس میان مدار مریخ و مشتری و در کمربند سیارکی واقع شده‌است و هر ۴٫۶ سال یک‌بار به دور خورشید می‌چرخد.[۴۹] مدار متوسط این کره °۱۰٫۶ تا °۷ نسبت به عطارد و °۱۷ نسبت به پلوتو تمایل دارد و نسبتاً مدار عجیب و غریبی دارد.[۴۹]
نمودار روبه‌رو مدار سرس (آبی) و مدار سیارات مختلف (سفید و خاکستری) را نشان می‌دهد. مدارهای پایین‌تر از دائرةالبروج در رنگ‌های تیره رسم شده‌اند و نقطهٔ نارنجی خورشید است. بخش بالا سمت راست، نشان‌دهندهٔ محل اوج و حضیض سرس و دیگر سیارات زمین‌سان است. بخش بالا سمت چپ، مدار سرس را که بین مدار مریخ و مشتری قرار دارد، نشان می‌دهد. حضیض مریخ در جهت مخالف حضیض سرس و چند سیارک بزرگ دیگر از جمله پالاس وسیارک ۱۰ است. بخش پایین نیز تمایل مدار سرس نسبت به مدار مریخ و مشتری را نشان می‌دهد.
در گذشته، سرس به عنوان عضوی از خانوادهٔ سیارک‌ها درنظر گرفته می‌شد.[۵۰] این گروه‌بندی سیارکی مشابه عناصر مناسب مداری است، که ممکن است منشأ مشترک برخورد یک سیارک در زمان‌های قدیم است. سرس ویژگی‌های طیفی متفاوتی نسبت به سایر اعضای خانواده دارد و بنابراین در خانوادهٔ گفیون قرار دارد. عضو بعدی این خانواده سیارک ۱۲۷۲ است.[۵۰] سرس به نظر می‌رسد که در خانوادهٔ خود نیز منحصربه‌فرد است و دارای عناصر مداری مشابه و فاقد یک منشأ مشترک است.[۵۱]
دورهٔ چرخش سرس به دور خود (یک روز سرسی) ۹ ساعت و ۴ دقیقه می‌باشد.[۵۲]عناصر و ویژگی‌های مداری سرس:نوع عنصرنیم‌قطر بزرگ(بر اساس واحد نجومی)خروج از مرکز مداریانحراف زاویه‌ایتناوب مداری(در روزها)مناسب۲٫۷۶۷۷۰٫۱۱۶۱۹۸۹٫۴۶۷۴۳۵۱۶۸۱٫۶۰مبدأ[۵۳]۲۳ ژوئیه ۲۰۱۰۲٫۷۶۵۳۰٫۰۷۹۱۳۸۱۰٫۵۸۶۸۲۱۱۶۷۹٫۶۶اختلاف[۴۹]۰٫۰۰۱۸۰٫۰۳۷۰۶۰٫۹۳۹۳۸۶۱٫۹۴
مدت گردش به دور خورشید سرس و پالاس تقریباً ۱:۱ است. (دوره مداری پالاس ۰٫۳٪ متفاوت است)[۵۴] با این حال، یک نسبت واقعی بین این دو کره وجود دارد. با توجه به توده‌های کوچک کمربند سیارکی، برخورد این دو سیاره به یک‌دیگر پدیده‌ای نادر است.[۵۵]گذر از کنار خورشید[ویرایش]
عطارد، ناهید، زمین، و مریخ هنگام گذر از کنار خورشید، دیده می‌شوند. سرس نیز هنگام گذر از کنار خورشید، با زاویه دید مخصوصی دیده می‌شود. شایع‌ترین گذر عطارد هر چند سال یک‌بار اتفاق می‌افتد و اخیراً در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۰ دیده شده‌است. این اتفاق برای ناهید در سال ۱۹۵۳ رخ‌داده و در سال۲۰۵۱ رخ خواهدداد. برای زمین نیز در سال ۱۸۱۴ رخ‌داده و در سال ۲۰۸۱ رخ خواهدداد. برای مریخ نیز در سال ۷۶۷ رخ‌داده و در سال ۲۶۸۴ رخ خواهدداد.[۵۶]منشأ و تکامل[ویرایش]
سرس احتمالاً بازماندهٔ جنین‌های سیاره‌ای است که در ۴٫۵۷ میلیارد سال پیش در کمربند سیارکیشکل‌گرفت.[۵۷] در حالی که، بیشتر کرات سامانه خورشیدی، یا از توده‌های اضافی خورشید به‌وجود آمده‌اند و یا با یک‌دیگر ادغام شده‌اند و سیارات زمین‌سان و سیارات مشتری‌سان را به‌وجود آوردند.[۵۷] اعتقاد بر این است که سرس نسبتاً دست‌نخورده باقی‌مانده‌است.[۳۸] یک نظریه پیشنهاد می‌کند که سرس از ابتدا درکمربند کویپر بوده و سپس به کمربند سیارکی مهاجرت کرده‌است. یکی دیگر از سیارک‌های با جرم زیاد وستااست و در حالی که نیمی از حجم سرس را دارد، به‌طور عمده از جامد تشکیل‌شده و جرمش ۱٪ از جرمسرس کم‌تر است.[۵۸]
تکامل زمین‌شناسی سرس وابسته به منابع حرارتی و تشکیل آن است. سرس از اصطکاک یک ستارهٔ کوچک و فروپاشی رادیو ایزوتوپ به‌وجود آمد. هستهٔ سرس از سنگ و گوشته آن از یخاندکی پس از شکل‌گیری به‌وجود آمد.[۴۳][۳۸] این فرایند ممکن است توسط آتشفشان آب و تکنوتیک ایجاد شود و ویژگی‌های کهن زمین‌شناسی نابود می‌شوند.[۳۸] با توجه به اندازهٔ کوچک خود، سرمای سرس ممکن بود که سبب توقف فرایندهای زمین‌شناسی شود.[۳۸][۵۹] هر گونه یخ بر روی سطح، به تدریج دچار تصعید و پشت‌سرگذاشتن هیدرات مختلف مواد معدنی مانند خاک رس و کربنات‌ها است.[۲۷]
امروز، به نظر می‌رسد که فعالیت‌های زمین‌شناسی سرس غیرفعال شده‌باشد؛ و تنها یک سطح بادهانه‌های برخوردی است.[۴۳] مقدار چشم‌گیری یخ‌آب در ترکیب این سیاره وجود دارد.[۳۲] احتمال می‌رود که سرس یک لایه آب مایع در فضای داخلی خود داشته‌باشد.[۳۸][۵۹] این لایهٔ فرضی اغلب با نام اقیانوسشناخته می‌شود.[۲۷] اگر چنین لایه‌ای از آب مایع وجود دارد، اعتقاد بر این است که میان هستهٔ سنگی و گوشتهٔ یخی باشد که مانند اقیانوس استدلال در ماه اروپا است.[۳۸] بیشتر احتمال دارد که این اقیانوس ازمواد محلول، آمونیاک، سولفوریک اسید، و یا ترکیبات ضدیخ حل‍شده در آب به‌وجود آمده‌باشند.[۳۸]مشاهدات[ویرایش]
حضیض سرس ۲٫۵۴۶۸ واحد نجومی است.[۶۰] هنگام حضیض سرس، به سختی دیده می‌شود؛ اما تحت شرایط دید استثنایی، یک فرد بسیار تیزچشم ممکن است بتواند این سیاره کوتوله را ببیند. سرس یکی ازدرخشان‌ترین سیارک‌ها است.[۶۱] تنها سه سیارک دیگر وجود دارد که می‌تواند به روشنایی این سیاره برسد که شامل وستا هنگام نزدیک‌شدن به حضیض خورشید، پالاس، و ایریس می‌شود.[۶۲] هنگامی که آسمانکاملاً تاریک شود و سرس در افق قرار بگیرد، می‌توان آن را با دوربین دوچشمی دید.
برخی از نقاط عطف چشم‌گیر دیده‌شده در سرس عبارتند از:اختفای یک ستاره توسط سرس در ۱۳ نوامبر ۱۹۸۴ در مکزیک، فلوریدا، و سراسر کارائیب دیده‌شد.[۶۳]اشعهٔ فرابنفش تلسکوپ فضایی هابل تصاویری از سرس با وضوح ۵۰ کیلومتری در ۲۵ ژوئن ۱۹۹۵گرفت.[۴۰][۶۴]اشعهٔ فروسرخ تلسکوپ کک تصاویری از سرس با وضوح ۳۰ کیلومتری در سال ۲۰۰۲ با استفاده از اپتیک سازگار گرفت.[۴۲]تلسکوپ فضایی هابل تصاویری از نور مرئی سرس با وضوح ۳۰ کیلومتری (تا به امروز) در سال‌های ۲۰۰۳و ۲۰۰۴ گرفته‌است.[۴۳][۴۴]مأموریت‌های فضایی[ویرایش]مونتاژ هنری از شلیک یون موتورموشک با کنجکتورال به سمت وستا. سرس (سمت راست) و کمربند سیارکی
سرس بدون کاوشگر فضایی نیز دیده‌شده‌است. از سیگنال‌هایرادیویی فضاپیما در مدار پیرامون و بر روی سطح مریخ، به‌منظور برآورد جرم سرس استفاده می‌شود.[۳۰]
فضاپیمای داون در سال ۲۰۰۷ راه‌اندازی شد و از ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۱تا ۵ سپتامبر ۲۰۱۲ در مدار وستا قرار گرفت[۶۵] و در راه سرس است. فضاپیمای نیوهرایزنز نیز از سرس گذشت و طوری برنامه‌ریزی شده‌است که تا سال ۲۰۱۵ نخستین فضاپیمایی باشد که به پلوتو رسیده‌است.[۶۶] داون، نخستین فضاپیمایی خواهد بود که یک سیارهٔ کوتوله (سرس) را در محدودهٔ نزدیک بررسی خواهدکرد.
فاصلهٔ این فضاپیما تا سرس به ارتفاع ۵٬۹۰۰ کیلومتر بود که پس از پنج ماه، این فاصله را به ۱٬۳۰۰ کیلومتر کاهش‌داد. پس از پنج ماه‌دیگر، این فاصله به ۷۰۰ کیلومتر کاهش‌یافت.[۶۷] ابزار دقیق این فضاپیما شامل فریم دوربین، طیف‌سنج،پرتو گاما و نوترون آشکارساز بود. این ابزارها به بررسی این سیارهٔ کوتوله و شکل و ترکیب و عناصر آن خواهد پرداخت.[۶۶]
ادامه مطلب